به طور طبیعی سن از دست دادن دندان در کشورهای پیشرفته بالای 70سال است.
هزینه رعایت بهداشت دهان، تنها 5% هزینه درمان است ولی در کشور ما به دلیل ناآگاهی و بی توجهی به بهداشت دهان و دندان بیش از 90% مردم در سنین بالای 30 دست کم یک دندان خود را از دست می دهند و بیش از 30% افراد بالای 40سال نیز دچار بی دندانی کامل در یک یا هر دو فک هستند.
از دست دادن دندان ها علاوه بر اینکه می تواند به علت بیماری های دهان و دندان مانند پوسیدگی، بیماری های لثه و استخوان و سایش های وسیع در سطح دندان ها باشد، به سبب عوامل دیگری همچون وارد شدن ضربات به دندان ها در نتیجه تصادفات رانندگی یا درمان های نادرست دندان پزشکی نیز اتفاق می افتد. بی دندانی تاثیر قابل توجهی بر وضعیت ظاهری چهره افراد و مهمتر از آن بر روحیه و اعتماد آنها دارد. از این رو استفاده از روش های درمانی نگهدارنده مانند ایمپلنت ها مورد استقبال قرار گرفت.
ایمپلنت های دندانی این فرصت را برای همه فراهم کرده است که بتوانند -از یک تا تمام- دندان های از دست رفته را به بهترین شکل ممکن جایگزین کنند. راه های زیادی برای جایگزینی ریشه دندان وجود دارد ولی تنها ایمپلنت دندانی می تواند جایگزین کامل دندان، شامل ریشه و تاج شود.
رایج ترین روش جراحی که روی اغلب انسان ها انجام می شود، کشیدن دندان است اما به چند دلیل نباید این حفره خالی بماند و باید دندان جدیدی جایگزین دندان از دست رفته شود:
1. سلول های استخوانی برای زنده ماندن باید تحت فشار موضعی قرار بگیرند. زمانی که دندانی کشیده می شود این فشار از بین رفته و استخوان نگهدارنده دندان و استخوان فک و لثه پوشاننده آن به مرور زمان تحلیل خواهند رفت.
2. اگر فضای بی دندانی پر نشود، حرکت دندان های طبیعی سعی در پر کردن خلا ایجاد شده دارند و در نتیجه دندان های مجاور و مقابل منحرف شده و زیبایی خود را از دست می دهند.
3. به دلیل کم شدن فشار بر دندان های مجاور فضای بی دندانی، سطوح آنها به سرعت پوسیده می شوند.
پس برای جلوگیری از این اتفاقات ناخوشایند نباید این فضا را خالی نگه داشت و همان طور که گفته شد، بهترین شیوه جایگزینی، ایمپلنت دندانی است-که مزایای آن در ادامه توضیح داده خواهد شد-
ایمپلنت دندانی یک ریشه مصنوعی ساخته شده از موادخالصی مثل تیتانیوم(خالص) می باشد که از طریق جراحی در داخل استخوان فک قرار می گیرد. در واقع ایمپلنت پایه کاشتنی است که دندان مصنوعی روی آن قلاب می شود. پس از کاشتن، ایمپلنت از طریق پدیده ای به نام پیوند استخوانی (Osseointegration) –که اولین بار توسط دکتر Branmark سوئدی کشف شد- به استخوان فک متصل می شود. معمولا فرایند اتصال 3تا4 ماه طول می کشد و بعد از آن می توان دندان مصنوعی را بر روی ایمپلنت قرار داد.
ایمپلنت ها معمولا یک دست دندان کامل و یا به صورت قطعه ای و تک دندانی هستند که به هر دو حالت ثابت و متحرک قابل استفاده اند. نوع متحرک آن که مرسوم به دندان مصنوعی است به دلایل اقتصادی و سهولت کاربردی-استفاده بدون نیاز به عمل جراحی- رایج تر است اما ایمپلنت های ثابت، بهتر و با کیفیت تر بوده و زمان بیشتری دوام خواهند داشت. چون ایمپلنت ثابت(که به آن تنها ایمپلنت می گویند و نوع متحرک آن را دندان مصونوعی می نامند) درد و ناراحتی ناشی از دندان های مصنوعی که روی فک و لثه قرار گرفته و اعصاب بافت لثه را تحریک می کنند، حذف خواهد کرد. همچنین تحلیل پیش رونده استخوان فک در زیر دندان های مصنوعی به مرور باعث عدم تطابقِ دست-دندان با استخوان فک شده و تدریجا دست-دندان لق می شود.
ایمپلنت های دندانی در موارد متعددی از جمله فقدان دندان های طبیعی( مثل دندان های عقبی که به عنوان پایه و پشتیبان عمل می کنند) یا همان طور که ذکر شد وجود انحرافات ظاهری ناشی از ضریه و صدمه، انحرافات مادرزادی و یا دلایل متابولیکی کاربرد دارند.
بسته به اینکه چه منطقه ای از کاربرد را برای ابزار در نظر بگیریم و بخواهیم در کدام منطقه دندان جدیدی جایگزین کنیم و یا چه منظور هایی برای استفاده از آنها داشته باشیم، ایمپلنت های دندانی در مواد متفاوت و طرح های گوناگون قابل استفاده اند.
ایمپلنت در 60 سال اخیر به عنوان بهترین راه برای جایگزینی دندان های از دست رفته شناخته شده است و موفق ترین روش آن 25سال است که در اروپا اجرا می شود چرا که:
1. ظاهری کاملا طبیعی دارد.
2. نیازی به تراش دندان های مجاور هنگام کاشت نیست و به دندان های کناری آسیب نمی رساند.
3. دندان های کاشتنی نیرو را مانند دندان های طبیعی به استخوان وارد میکند و از تحلیل رفتن استخوان در ناحیه کشیده شده جلوگیری میکند.
4. باعث جلوگیری از حرکت دندان های مجاور به ناحیه بی دندانی می شود.
5. حس اعتماد به نفس فرد را باز می گرداند و زیبایی صورت را حفظ می کند.
6. همان طور که گفته شد مشکلات دندان مصنوعی(ایمپلنت متحرک) را ندارد.
7. باعث حفظ دندان های باقی مانده می شود، چون نیازی به پایه کردن دندان های دیگر نیست و خود یک پایه به شمار می رود.
8. باعث توانایی جویدن و صحبت کردن به طور عادی و معمول خواهد شد.
در سال 1947 Formaggini روشی برای استقرار-کاشت- اولین و جدیدترین
ایمپلنت ریشه ای فرورونده(Endosteal) کشف کرد که بعدها توسط Rafael Chercheve توسعه یافت(شکل1) ولی به دلیل ابعاد زیادش نتوانست نیاز بیمارانی را که به
ایمپلنت دندانی احتیاج داشتند، تامین کند. عرض این نوع ایمپلنت ریشه ای با برآمدگی حفره های دندانی اکثریت مردم قابل تطبیق نبود چون همان طور که در پست "
ایمپلنت دندان (1)" گفتیم حفره های دندانی به مرور زمان به دلیل نبود فشار دندان، تحلیل رفته و کوچکک می شوند.
کاشت های Chercheve که به عنوان یک پل ثابت
برای همایت و کمک به دندان طبیعی به کار می رفتند
در ادامه ی این روند Roberts در سال 1967 ابزار ورقه ای شکلی از فولاد ضد زنگ ساخت و آنرا ایمپلنت تیغه ای نامید. این تیغه که در اندازه یک قطع استخوان باریک ساخته شد، برای نازکترین برآمدگی ها نیز قابل پذیرش بود و امیدهای قابل توجهی را برای بشریت ایجاد نمود.
پس از مدتی Linkow با تغییر دادن مواد زیستی این ایمپلنت ها به تیتانیوم غیر آلیاژی باعث گسترش آنها شد که هم از نظر بین المللی قابل قبول بودند و هم در سایز ها و شکل های مختلف به هر نیاز کلینیکی جواب می دادند. این تغییرات در دهه 1970 در کاشت تیغه های فرورونده(Endosteal) مورد قبول عام واقع شد(شکل2).
این تیغه ی تک قطعه ای که از تیتانیوم خالص تجاری ساخته شده، یک شکل ورق مانند است
و به شکلی طراحی شده تا قابل کاشت در استخوان فک باشد و از لحاظ ضخامت به قدری نازک هستند
که قابل مقایسه با انواع ریشه های سه شاخه ای نیستند. عملیات کاشت نیازمند بریدن استخوان های
عرضی است که شیاری به شکل حفره دندانی ایجاد شود.
در همین زمان مفهوم پیوند استخوانی((Osseointegration توسط دکتر Branmark در دانشگاه Gategurge سوئد به دنیا عرضه شد. Osseointegration به مفهوم ایجاد یک ارتباط مستقیم و ساختاری بین استخوان زنده(در اینجا استخوان فک) و سطح ایمپلنت کاشته شده است. در این پدیده که نوعی جوش خوردن است پس از قرار دادن ایمپلنت در استخوان فک، سلول های استخوان ساز به طرف آن مهاجرت می کنند و با استخوان سازی در سطح بدنه ایمپلنت سبب جوش خوردن استخوان فک به ایمپلنت می شوند. این تحقیقات برای اولین بار روی ایمپلنتی از جنس فلز تیتانیوم انجام گرفت.
تفکر اولیه کشف این پدیده با مطالعات میکروسکوپیکی حیاتی بر روی دندان ها و دیگر بافت ها درگیر با محفظه تیتانیوم کاشته شده حاصل شد. این محفظه دارای یک سیستم نوری برای انتشار نور بود و همین مسئله به محققین کمک می کرد تا متوجه پر شدن منافذ شوند. آنها فهمیدند که محفظه پیچی شکل تیتانیوم پس از مدتی با بافت استخوانی ترکیب شده و در حقیقت با استخوان سازی، شیارهای ناهماهنگ تیتانیوم پر می شود و ایمپلنت بدون حرکت در جای خود مستحکم خواهد شد. درست شبیه ریشه دندان.
این یافته ها پیش زمینه شروع تحقیقات و ساخت ریشه مصنوعی برای جایگزینی ریشه طبیعی دندان گردید.
مطالعه تجربی این آزمایش روی سگ ها انجام گرفت به طوری که پس از کشیدن دندان سگ و قرار دادن ایمپلنت پیچی شکل درون حفره دندان به بررسی پدیده پیوند استخوانی((Osseointegration پرداختند.
در حالتی که کمترین نیرو و فشار به ایمپلنت اعمال شود، بعد از یک دوره 3تا4 ماهه ایمپلنت پیچی شکل ثابت و به استخوان های اطراف متصل می شود(شکل3).
کاشت ایمپلنت Noble Biocare) N.B) که به وسیله دکتر Branmark طراحی شد، در حالتی که لبه فوقانی اش با تاج استخوان پائینی جزأ هم سطح می شود کاملا زیر لثه فرو میرود. این کاشت های فرورونده باید دارای یک دوره 3تا6 ماهه در حال فرورفته بمانند که در این مدت کاملا پوشیده نیستند و در تماس با مخاط دهان برای ایمپلنت های دندانی به عنوان پایه هایی عمل خواهد کرد.
مطالعات و بررسی های رادیولوژی نشان داده که این ترکیب برای 10 سال بدون آماس و التهاب در سگها باقی می ماند. به علاوه اینکه ایمپلنت تک قطعه ای در عمل توانایی تحمل بار بیشتری نسبت به ایمپلنت های کامل دارد و مسلما زودتر به فک جوش خورده و می توان عملیات گذاشتن دندان روی آن را سریع تر انجام داد - البته درمان های سریع مستلزم وجود شرایطی خاص برای بیمار است و باید شرایط مناسب برای تسریع دوره درمان وجود داشته باشد- .
بر اساس این مطالعات و یافته ها، مبنای روش پیوند استخوانی((Osseointegration و سیستم ایمپلنت دکتر Branmark در سال 1962 رسما ثبت شد. در سال های بعد، تحقیقات اساسی ادامه پیدا کرد و اولین بیمار در سال 1965 معالجه گردید.
مطالعات و تجارب دراز مدت نشان داده است که روش پیوند استخوانی((Osseointegration یک فرایند قابل اطمینان برای معالجه بی دندانی ست و باعث شده ایمپلنت های ریشه ای مطلوب ترین و با نفوذترین طرح ایمپلنت شناخته شوند. امروزه اکثر ایمپلنت های ریشه ای و شبه ریشه ای بر اساس پیوند استخوانی((Osseointegration ساخته و طراحی میشوند(شکل 4)
![]()
ایمپلنت های ریشه ای شیار دار در سایزها و طول های متنوع و هر کدام با تعدادی
از بند های اتصال دهنده طراحی می شوند تا بسیاری از شرایط ایمپلنت را تامین کنند.
ایمپلنت های شبه ریشه ای تا امروز نیز در حال توسعه هستند تا جایی که طیف وسیع و گیج کننده ای از ایپملنت های مختلف به وجود آمده است که مزایا و معایب برخی هنوز به طور کامل مشخص نیست و گزینش آنها بر اساس سلایق و علاقه های فردی انجام می گیرد.
ایپملنت تک مرحله ای- که از آن در این مقاله یاد شد و ابتدا ریشه نصب و پس از چند ماه دندان بر روی آن قرار می گیرد- طرفداران بیشتری دارد و اولین بار توسط ITIمعرفی گردید. این عملیات معرف فلسفه بارگذاری بلافاصله است که با کلیه کاشت های شیار دار ریشه ای قابل اجراست.
روش دومرحله ای به سادگی با اتصال دندان به بدنه ایمپلنت در زمان فرو رفتن در داخل لثه اجرا می گردد. امتیاز این روش جلوگیری از دوران 3تا6 ماهه انتظار برای روش پیوند استخوانی((Osseointegration و حذف عملیات دوم جراحی برای نصب دندان است.
« ساخت و طراحی»
برای ساخت ایمپلنت ها 4عامل اصلی را باید در نظر گرفت:
عامل اول نوع موادی ست که در ساخت ایمپلنت ها به کار می رود.
مثلا ایمپلنت N.B (Noble Biocare) و اغلب ایمپلنت های دیگر از تیتانیوم خالص تجاری ساخته شده اند. همان طور که می دانیم میزان خوردگی به جنس و طرح ایمپلنت بستگی دارد. پس باید نوع موادی که انتخاب می شوند طوری باشند که کمتر خوردگی رخ دهد. علاوه بر آن فلزاتی باید برای ایمپلنت به کار روند که میزان حساسیت کمتری نسبت به بقیه ایجاد کنند.
تیتانیوم در حین برخورد با آب یا مواد اکسیدی دیگر(در دمای اتاق)، فورا روی سطح خود یک لایه اکسیدی به قطر nm 8-10 تشکیل می دهد(این لایه اکسیدی با قطر ها و در دماهای متفاوت برای برخی از فلزات دیگر نیز تشکیل می شود). این لایه اکسیدی باعث می شود تیتانیوم به ویژه در محیط های بیولوژیکی در مقابل خوردگی مقاومت نشان دهد. فرم آلیاژی تیتانیوم نیز به طور وسیعی برای ساختن این نوع ابزار به کار می رود. تجربه نشان داده است اگر آلیاژ تیتانیوم خالص باشد کاملا زیست سازگار است و هچنین دارای خواص مکانیکی قابل توجهی است.
عامل دوم طراحی ایمپلنت کاشتنی ست...
طراحی باید طوری باشد که در برش استخوانی محکم شده و یک ثبات ایجاد کند. حرکت های کوچک و جابجایی ایمپلنت که به موقعیت دندان پذیرنده در طی معالجات اولیه بستگی دارد، می تواند شبکه بافت های کلاژنی (تغذیه کننده از کلاژن) که در عمل چارچوب استحکام بخش بافت دندانی تلقی می شود را از بین ببرد. در چنین حالتی، پیچ اتصال دهنده(ایمپلنت) به جای استخوان سازی باعث تغییرات رشته ای بافت و کم کردن استحکام خواهد شد. همان طور که گفته شد در این سیستم های شبه ریشه ای ثبات اولیه به وسیله ایمپلنت های پیچی شکل(حلزونی) که به داخل برش شیار دار استخوان فک می رود، ایجاد می شود(اگر استخوان زیاد متراکم نباشد، از خود ایمپلنت برای ایجاد شیار درخلال فرو کردن می توان استفاده کرد).
طرح های دیگر فرورونده شامل طرح های استوانه ای و بی شیار، شکل های مارپیچی(فنری)، استوانه ای نازک شده، توپ های رسوب یافته و استوانه هایی که تا حدودی خالی هستند می باشد.
![]()
گاهی اوقات کاشت های استوانه ای با "پلاسمای تیتانیوم" یا "فسفات کلسیم" پوشیده می شوند(هیدروکسی آپاتایت). این پوشش سطحی با بالابردن استحکام سطح در نگهداری های اولیه:
1. باعث محکم شدن دقیق ایمپلنت ها در برش استخوانی می شود.
2. از حرکات کوچک در خلال معالجات اولیه جلوگیر می کند.
3. باعث پیش بینی های بهتری برای ادامه درمان خواهد شد. به ویژه در دندان هایی که تراکم کمتری داردند.
هیدروکسی آپاتایت به دلیل شباهتش به بافت تغذیه کننده (از کلاژن) باعث ایجاد اتصالاتی به استخوان می شود. این اتصلات زیستی هستند و فاقد هر گونه دخالت(چفت و بست) مکانیکی می باشند. این مفهوم به اصطلاح اتصال زیستی(Biointegration) تعریف شده است.
عامل سوم لزوم استفاده از تکنیک های خاص جراحی است که در حین جراحی و آمادگی مکان میزبان(لثه و بافت فک) برای دریافت ایمپلنت، از تولید گرمای بیش از حد جلوگیری کند. مطالعات نشان می دهد گرمای 47 درجه سانتی گراد و بالاتر برای مدت بیشتر از 30ثانیه به بافت ها و رگ ها آسیب زده و زنگ خطری برای حیات سول هاست. پس باید در حین جراحی به اندازه کافی دقت شود تا استئو بلاست ها (سلول های استخوانی) در اثر گرمای زیاد آسیب نبینند. همچینین با اسپری خنک کننده "سالین" می توان دمای استخوان را زیر 47 درجه سلسیوس (تقریبا 117 درجة فارنهایت) نگه داشت.
سرانجام عامل آخر برای ایجاد یک ارتباط مستقیم بین استخوان و ایمپلنت استفاده از تکنیکی برای حفاظت مکان جدید ایمپلنتِ داخل استخوان، از فشار یا بار اضافی الزامی ست. پیچ ایمپلنت اگر self-tapping باشد با وارد کردن یک نیروی درست، از اعمال بار اضافی به استخوان در مکان مربوطه در حین پیچ شدن جلوگیری می کند (بار اضافی می تواند استخوان را از بین ببرد که به این شرایط استئونکروزیس می گویند و اغلب به نقصی در پیوند ایمپلنت با استخوان فک منجر می شود.)
با توجه به عامل سوم و چهارم استفاده از ابزار دقیق و مناسب برای جراحی الزامی ست.
![]()
« روند کاشت »
جراحی معمولا در داخل مطب پزشک و با بی حسی موضعی انجام می شود و برای تسکین درد و عوارض پس از جراحی ممکن است نیاز به مصرف دارو های مسکن و آنتی بیوتیک ها باشد.
بهتر است جراحی توسط یک جراح فک و صورت، یک جراح لثه و یک متخصص پروتز های دندانی انجام گیرد. همچنین به یک متخصص رادیولوژی برای ارزیابی مقدار، حجم و کیفیت استخوان قبل از عمل جراحی و برسی سلامت ایمپلنت پس از جراحی نیاز است.
بعد از گذشت 6تا12 ماه از کاشت ایمپلنت، سلامت بیمار توسط این 4 متخصص مجددا ارزیابی می شود. درصد موفقیت عمل ایمپلنت در بیماران مختلف، متفاوت است اما به طور متوسط این عمل در فک پایین 98% و در فک بالا 95% موفق بوده است.
مطالب مرتبط:
قیمت ایمپلنت
ایمپلنت تهران
کاشت دندان
در صورت رعایت دستورات بهداشتی ، مراجعه منظم به دندانپزشک ، شرایط مناسب استخوان و وارد نشدن ضربات شدید ، میتوان انتظار سرویس دهی حدود 30 سال را از 
